Oszustwa internetowe stanowią coraz poważniejsze zagrożenie – dotykają nie tylko osób starszych czy mniej doświadczonych, ale również świadomych użytkowników bankowości online, zakupów internetowych i mediów społecznościowych. Cyberprzestępcy stosują zaawansowane metody socjotechniczne, podszywając się pod znane instytucje, firmy kurierskie czy osoby z kręgu znajomych.
W przypadku podejrzenia oszustwa w sieci kluczowe jest szybkie i świadome działanie. Im wcześniej incydent zostanie zgłoszony, tym większa szansa na ograniczenie strat finansowych i technicznych. Niniejszy artykuł przedstawia, jak rozpoznać oszustwo internetowe, jakie działania podjąć oraz do jakich instytucji należy kierować zgłoszenia.
Spis treści:
Co uznaje się za oszustwo internetowe?
Do najczęściej występujących oszustw internetowych zaliczają się fałszywe sklepy internetowe, wiadomości phishingowe podszywające się pod banki lub urzędy, SMS-y informujące o rzekomych niedopłatach, a także oszustwa „na inwestora” czy „na pracownika banku”. Coraz powszechniejsze są również działania prowadzone za pośrednictwem portali społecznościowych, gdzie przestępcy podszywają się pod osoby z listy kontaktów i proszą o przelew środków.
Objawy wskazujące na możliwe oszustwo
Do oznak sugerujących, że mogło dojść do oszustwa internetowego, należą między innymi brak dostawy opłaconego towaru, niespodziewane obciążenia konta bankowego, podejrzane logowania na kontach użytkownika, a także utrata dostępu do skrzynki e-mail lub profilu społecznościowego. Również kliknięcie w nieznany link lub podanie danych logowania w podejrzanym formularzu może świadczyć o próbie wyłudzenia.
Zobacz także: Czym jest phishing i jak się przed nim bronić?
Co zrobić w pierwszej kolejności?
Po wykryciu oszustwa internetowego kluczowe znaczenie ma szybka reakcja. W pierwszej kolejności należy zadbać o zabezpieczenie danych oraz ograniczenie dalszych strat finansowych i informacyjnych.
Zabezpieczenie danych i urządzeń
W przypadku podejrzenia, że przestępcy uzyskali dostęp do danych logowania, należy natychmiast zmienić hasła – szczególnie do kont bankowych, skrzynek e-mail i platform zakupowych. Rekomenduje się także włączenie uwierzytelniania dwuskładnikowego (2FA), jeśli jest dostępne, oraz wylogowanie się ze wszystkich aktywnych sesji na różnych urządzeniach.
W przypadku ujawnienia danych karty płatniczej czy podejrzanych transakcji na koncie bankowym niezwłocznie należy zablokować kartę lub zastrzec ją w systemie bankowym. Warto również sprawdzić listę aktywnych zleceń stałych i subskrypcji.
Przeczytaj również: Co to jest menedżer haseł i dlaczego warto z niego korzystać?
Dokumentacja incydentu
Dla dalszych działań – zarówno zgłoszenia przestępstwa, jak i ewentualnych roszczeń – istotne jest zebranie dowodów. Zaleca się wykonanie zrzutów ekranu z podejrzanych wiadomości, zapisanie korespondencji e-mailowej, numerów kont bankowych oszustów, adresów stron internetowych oraz numerów telefonów, z których kontaktowano się z ofiarą.
Kompletna dokumentacja ułatwia pracę służbom i instytucjom zajmującym się cyberbezpieczeństwem oraz zwiększa szanse na odzyskanie środków lub zablokowanie dalszych działań oszustów.
Gdzie zgłosić oszustwo internetowe?
Zgłoszenie oszustwa internetowego do odpowiednich instytucji jest kluczowe nie tylko dla ochrony własnych interesów, ale również dla przeciwdziałania dalszym przestępstwom. W Polsce funkcjonuje kilka kanałów, za pośrednictwem których można oficjalnie poinformować o incydencie.
Policja lub prokuratura
W przypadku przestępstw, w których doszło do wyłudzenia pieniędzy, danych osobowych lub naruszenia prywatności, należy zgłosić sprawę organom ścigania – Policji lub prokuraturze. Zawiadomienie można złożyć osobiście w najbliższej jednostce lub online za pomocą platformy ePUAP. Do zgłoszenia warto dołączyć dokumentację: zrzuty ekranu, historię korespondencji, potwierdzenia przelewów.
Złożenie zawiadomienia uruchamia postępowanie przygotowawcze i daje możliwość dochodzenia roszczeń na drodze karnej lub cywilnej.
CERT Polska
CERT Polska to zespół reagowania na incydenty komputerowe, działający w strukturze NASK. Zgłoszenia dotyczące phishingu, fałszywych stron internetowych, podejrzanych wiadomości SMS i e-mail można składać za pośrednictwem formularza na stronie incydent.cert.pl, w aplikacji mObywatel (usługa "Bezpiecznie w sieci").
Zgłoszenia trafiają do analizy i mogą skutkować np. zablokowaniem niebezpiecznych domen lub ostrzeżeniem innych użytkowników.
Bank lub operator usług
W przypadku, gdy oszustwo dotyczy konta bankowego, transakcji finansowej lub danych płatniczych, należy niezwłocznie skontaktować się z bankiem. Możliwe jest zablokowanie karty, cofnięcie przelewu lub uruchomienie procedury reklamacyjnej.
Podobnie w przypadku, gdy oszustwo dotyczy numeru telefonu, wiadomości SMS lub transferu danych – należy skontaktować się z operatorem telekomunikacyjnym, który może podjąć działania zabezpieczające lub doradcze.
Zobacz: Malware – co to jest i jak usunąć złośliwe oprogramowanie?
Gdzie jeszcze warto zgłosić incydent?
Po zgłoszeniu oszustwa internetowego do głównych instytucji warto także poinformować inne podmioty, które mogą pomóc w ograniczeniu skutków incydentu lub zapobiec kolejnym przypadkom. Często to właśnie szybka reakcja partnerów technologicznych lub urzędów chroniących prawa konsumentów ma decydujące znaczenie dla dalszego przebiegu sprawy.
Rzecznik Finansowy, UOKiK, UODO
W przypadku nieuczciwych praktyk handlowych, odmowy zwrotu środków przez usługodawcę lub naruszenia danych osobowych, można skorzystać z pomocy wyspecjalizowanych instytucji publicznych jak:
-
Rzecznik Finansowy – udziela wsparcia w sporach z bankami, ubezpieczycielami czy firmami pożyczkowymi;
-
Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) – zajmuje się przypadkami nieuczciwych praktyk rynkowych, w tym działalnością fałszywych sklepów internetowych;
-
Urząd Ochrony Danych Osobowych (UODO) – przyjmuje zgłoszenia o wycieku danych i naruszeniach RODO.
Zgłoszenie do tych instytucji może stanowić podstawę do nałożenia sankcji administracyjnych lub wszczęcia kontroli.
Platformy handlowe i społecznościowe
W przypadku, gdy do oszustwa doszło za pośrednictwem portalu sprzedażowego lub serwisu społecznościowego, konieczne jest poinformowanie administratorów danego serwisu. Platformy takie jak Allegro, OLX, Vinted, Facebook, Instagram czy WhatsApp posiadają własne mechanizmy zgłaszania nadużyć i blokowania kont wykorzystywanych do przestępstw.
Zgłoszenia te mogą przyczynić się do szybszego zablokowania fałszywych profili, ostrzeżenia innych użytkowników oraz przekazania danych przestępców odpowiednim służbom.
Czytaj także: Zasady bezpiecznego internetu, które uchronią Twoje dziecko! Nasze TOP 5
Szybka reakcja ma znaczenie
W przypadku oszustwa internetowego najważniejsze są czas i zdecydowane działanie. Im szybciej nastąpi zabezpieczenie danych, zgłoszenie sprawy odpowiednim instytucjom i przekazanie dokumentacji, tym większa szansa na zminimalizowanie strat oraz wsparcie w odzyskaniu środków lub ukaraniu sprawców.
Oszustwa internetowe nie powinny być bagatelizowane, nawet jeśli szkoda wydaje się niewielka. Każde zgłoszenie pomaga w budowaniu świadomości zagrożeń i ograniczaniu działalności cyberprzestępców. Instytucje takie jak Policja, CERT Polska, banki czy UOKiK dysponują narzędziami, które wspierają ofiary i pozwalają na szybką reakcję systemową.
Nie warto pozostawać biernym – każdy przypadek może mieć znaczenie dla bezpieczeństwa innych użytkowników.
